Wykład z cyklu Bydgoskiej Akademii Sztuki

W latach 60.architekt Edmund Goldzamt napisał, że „problem wypoczynku i turystyki nabiera w krajach socjalistycznych coraz większego znaczenia. Wynika to z wzrastającej urbanizacji, demokratyzacji i masowego upowszechnienia zwyczaju wyjazdu na coroczne urlopy”. Upowszechnienie masowego wypoczynku zdeterminowało rozwój budownictwa- zarówno domów wczasowych i sanatoriów, jak i obiektów o funkcjach towarzyszących.

Nowe dzielnice uzdrowiskowe i wypoczynkowe, a także pojedyncze sanatoria czy domy wczasowe, projektowano zarówno w obrębie miejscowości o uznanej tradycji kurortowej, jak i w pobliżu ośrodków, które dotychczas posiadały inne funkcje wiodące. Dominowała nowoczesna modernistyczna estetyka oraz dążenie do optymalizacji układu funkcjonalnego. Uznając szczególne walory naturalnego krajobrazu oraz ich wpływ na architekturę, moderniści tworzyli budynki opierając się na szczególnej relacji „kultury” i „natury”. Ich koegzystencja nie musiała wiązać się ze zjawiskiem naśladownictwa, lecz bazowała na zasadzie kontrastu – zarówno wobec przyrody, jak i kontekstu kulturowego.

Wiele spośród wzniesionych w latach 60. i 70. XX wieku obiektów uzdrowiskowych i wypoczynkowych to prawdziwe perły powojennego modernizmu. Wśród nich wymienić należy sanatorium w Kołobrzegu H. Gurjanowej i E. Goldzamta, dom wczasowy „Harnaś” w Bukowinie Tatrzańskiej (L. Filar, J. Pilitowski, P. Gawor) czy ośrodek „Granit” w Szklarskiej Porębie (S. Muller). Ponadto na uwagę zasługują dzielnice uzdrowiskowe: Ustroń Jaszowiec (Cz. Kotela, J. Winnicki) i Ustroń Zawodzie (H. Buszko, A. Franta).

Obecne losy PRL-owskich ośrodków wypoczynkowych unaoczniają złożoność problemu zachowania tzw. „kłopotliwego dziedzictwa”. Część z nich znajduje się w stanie ruiny. Większość pełni nadal swoją pierwotną rolę, ale do wyjątków należą obiekty, które tak jak „Harnaś” budują swoją tożsamość w oparciu o historię. / Błażej Ciarkowski/

Błażej Ciarkowski – dr inż. architekt. Absolwent architektury na Politechnice Łódzkiej i historii sztuki na Uniwersytecie Łódzkim. W 2012 r. obronił z wyróżnieniem dysertację doktorską i uzyskał tytuł doktora nauk technicznych w specjalności architektura i urbanistyka. Od 2017 r. jest adiunktem w Instytucie Architektury i Urbanistyki PŁ. Od 2012 – adiunktem w Instytucie Historii Sztuki UŁ. Laureat nagrody Marszałka Województwa Łódzkiego za najlepszą rozprawę doktorską. Laureat stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Autor książek oraz artykułów naukowych i popularno-naukowych. Zainteresowania badawcze koncentruje na powojennej architekturze polskiej i światowej, związkach architektury i polityki, a także konserwacji i ochronie dziedzictwa ruchu modernistycznego. Członek Docomomo International, PKN ICOMOS, Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Architektów Polskich.

6.05.2020

wykład online