Wykład jest próbą syntetycznego ujęcia określonej dziedziny sztuki – grafiki artystycznej w określonym miejscu i czasie. Miejscem tym jest Bydgoszcz, miasto które nigdy w swojej historii nie należało do przodujących ośrodków sztuki. Jednak życie artystyczne, pomimo często niesprzyjających uwarunkowań rozwijało się tutaj intensywnie.

Chciałabym Państwu zaproponować wędrówkę przez niemal dwa stulecia śladami artystów grafików, którzy mieszkali i tworzyli w tym mieście, śladami ich dzieł, rozproszonych w muzealnych, bibliotecznych i prywatnych kolekcjach, które składają się na różnorodny i bogaty obraz środowiska graficznego.
Początki sztuki graficznej w Bydgoszczy przybliżą XIX-wieczne niemieckie zakłady litograficzne, np. Carla Wilhelma Bellacha, w których powstawały panoramy i widoki miasta utrwalające nieistniejący już świat. Na przełomie XIX i XX wieku prace o charakterze dokumentacyjno-ikonograficznym zastępują ryciny o dominujących walorach artystycznych. Albrecht Bruck, Otto Sager i Karl Schulz to twórcy niemieccy, uprawiający najczęściej akwafortę i ukazujący malownicze fragmenty miasta. W dwudziestoleciu międzywojennym, w kręgu Państwowej Szkoły Przemysłu Artystycznego i Państwowej Szkoły Przemysłowej, tworzyli dwaj graficy – Karol Mondral i Piotr Chmura, których twórczość wpłynęła na rozwój lokalnej sztuki graficznej. Środowisko grafików w porównaniu z malarzami było nieliczne, ale każdy z działających wówczas artystów posiadał indywidualny styl, widoczny w pracach Franciszka Konitzera, Stanisława Brzęczkowskigo, Stefana Szmaja i Aleksandra Winnickiego-Radziewicza.
Rozwój grafiki artystycznej po 1945 r. na terenie ówczesnego województwa bydgoskiego, szczególnie w Bydgoszczy i Toruniu, wyznaczyły dwie szkoły plastyczne – średnia Szkoła Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy (Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych, ob. Zespół Szkół Plastycznych im. Leona Wyczółkowskiego) oraz Wydział Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (Katedra Grafiki). W bydgoskiej szkole Brzęczkowski zorganizował Dział Grafiki, w którym poznawano zagadnienia grafiki artystycznej, użytkowej, poligrafii i introligatorstwa. Różnorodność grafiki artystycznej 2. połowy XX w., pojawiające się w kolejnych dekadach nurty i tendencje, a także wielość stosowanych technik graficznych przybliżą prace m.in.: Bronisława Z. Nowickiego, Anny Sroczanki, Andrzeja Nowackiego, Henryka Głowacza, Teodora Krupskiego, Zdzisława Nowaka, Franciszka Sylwanowicza i Łukasza Płotkowskiego. Interesującym epizodem w grafice bydgoskiej było powstanie Grupy Czterech (1965), skupiającej grafików i rysowników (Roman Kobierski, Zenon Kubiak, A. Nowacki, Z. Nowak).
Grafika bydgoska ostatnich trzech dekad przedstawiona zostanie w oparciu o twórczość Ewy Gordon, Piotra Gojowego, Jacka Solińskiego, Jana Gordona, Aleksandry Bojarskiej, Jarosława Nowaka, a także grafików reprezentujących najmłodsze pokolenia twórców – Marty Ipczyńskiej, Marty Bindek i Agaty Ciesielskiej.
Barbara Chojnacka

Barbara Chojnacka – historyk sztuki, muzealnik, starszy kustosz, kierownik Działu Grafiki Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Prowadzi badania nad grafiką polską XX i XXI wieku oraz sztuką i życiem artystycznym Bydgoszczy i regionu, zwłaszcza dwudziestolecia międzywojennego. Kurator i koordynator programu – cyklu wystaw graficznych i sesji naukowych „Wielość w jedności” (2009-2018).