Wykład z cyklu Bydgoskiej Akademii Sztuki

Meble Kowalskich, wybitne osiągnięcie polskiego designu lat sześćdziesiątych, towarzyszyły milionom Polaków przez ponad trzy dekady. Wielu wciąż o nich pamięta, a ostatnio przypomniała o nich powracająca moda na wzornictwo lat 60. „Meble Kowalskich” trafiły najpierw na liczne wystawy sztuki stosowanej PRLu, potem zaś na ekspozycje stałe kilku polskich Muzeów Narodowych. Nadal jednak pokutuje przekonanie, że w popularnej nazwie chodziło o „meble dla każdego”, bo przecież przysłowiowy „Kowalski” – to „każdy”. Tymczasem te akurat Meble Kowalskich to rzeczywiście dzieło małżeństwa Kowalskich: Bogusławy i Czesława, poznańskich architektów wnętrz, którzy w 1962 roku wygrali konkurs na projekt Mebli do Małych Mieszkań.
W dziejach designu w ogóle, a w Polsce wobec problemów mieszkaniowych od pierwszych lat powojennych proponowano już różne, niekiedy wybitne projekty meblościanek. Jednak bardzo długo nieskutecznie. Podczas konkursu w 1961 roku propozycje takie generowało środowisko poznańskie – ono bowiem przede wszystkim wzięło udział w konkursie. Kowalscy zwyciężyli wówczas w tej konkurencji, ale jeszcze przez rok nie kierowano ich projektu do produkcji, co nastąpiło dopiero po konfrontacji Mebli Kowalskich z propozycjami środowiska warszawskiego, na wystawie w sławnym w swoim czasie, a dziś już nieistniejącym pawilonie przy ulicy Przeskok, w roku 1963.
To, co stało się potem, było chlebem powszednim PRLu. Monopolizacja, wady produkcyjne, brak możliwości zróżnicowania produkcji, odrzucanie przez przemysł wariantów, których wykonywanie nikogo nie interesowało, oczywiście poza milionami użytkowników. Ale i tak po „Kowalskich” ustawiały się gigantyczne kolejki. I to jeszcze w dekadę po rzuceniu ich na rynek. Chociaż bowiem wykonano egzemplarzy tychże za – bagatela – miliard kilkaset milionów ówczesnych złotych polskich, ich produkcja była wciąż za skąpa. Jak i produkcja mebli w ogóle.
Po tym pierwszym sukcesie małżeństwa Kowalskich przyszły następne, przynosząc warianty pierwotnego projektu, potem zaś liczne meblościanki lat 70, tworzone już w odmiennej estetyce – jak też nawiązujące do pierwotnych Mebli Kowalskich projekty innych polskich meblarzy.
Bogusława i Czesław Kowalscy tworzyli też meble stylowe oraz aranżacje wnętrz (m. in. popularnych „gościńców wielkopolskich”), nadto działali w innych dziedzinach sztuk plastycznych, jak scenografia czy malarstwo. Dzieje ich sukcesów zawodowych przeplatały się z przeżyciami pokolenia, które niosło w sobie pamięć lat wojennych i stalinowskich. W wieku dojrzałym byli świadkami kolejnych „odwilży”, aby na koniec uczestniczyć w rewolucji „Solidarności” i w ustrojowej transformacji.
Jacek Kowalski

Jacek Kowalski, historyk sztuki – mediewista, profesor w Instytucie Historii Sztuki UAM, ponadto Sarmata, poeta, pieśniarz, tłumacz literatury starofrancuskiej. Syn twórców Mebli Kowalskich – Czesława i Bogusławy z Michałowskich. Jest autorem kilkudziesięciu publikacji naukowych, popularno-naukowych, literackich oraz nagrań (m.in. Niezbędnik krzyżowca, Poznań 2006; Gotyk wielkopolski, Poznań 2010; Sarmacja-obalanie mitów – podręcznik bojowy, Warszawa 2016; Straszny Dwór – sarmackie korzenie Niepodległej, Warszawa 2018). Wydał też monografię artystycznej twórczości swoich rodziców pt. Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy (Wydawnictwo Dębogóra, Poznań 2014). Zob. www.jacekkowalski.pl

19.02.2020, godz. 18.00
ul. Gdańska 20