Krzyże i kapliczki przydrożne, wpisane w przestrzeń wsi i miast, krajobraz pól i lasów, rzek i jezior, stoją przy drogach, polnych i leśnych gościńcach, na skrzyżowaniach dróg, wzdłuż szlaków komunikacyjnych i pielgrzymkowych. Były znakami granicznymi, które wyznaczały koniec i początek wsi, osiedla. Spotkać je można przy wiejskich zagrodach, na miejskich podwórkach, przy cmentarzach, w miejscach walk i bitew, straceń i kaźni. Poświęcone są powstańcom i żołnierzom walczącym o wolność i niepodległość Polski, ofiarom przemocy i niesprawiedliwości, wypadków drogowych. Upamiętniają miejsca ważnych, niecodziennych wydarzeń.
Krzyże i rzeźby Matki Bożej, Chrystusa Ukrzyżowanego, Frasobliwego, świętych stawiane były w podzięce za uratowane życie, za otrzymane łaski, jako wyrazy skruchy, wota za szczęśliwe zakończenie trudnej sprawy, odzyskanie zdrowia, pomyślny powrót z wojny czy dalekiej podróży, w żalu za stratą bliskich. Figury św. Jana Nepomucena, św. Floriana, św. Krzysztofa, św. Rocha, św. Rozalii chroniły przed klęskami żywiołowymi i działaniami złych mocy.
Pochodzą z różnych lat, są różnej wartości artystycznej. Mają ogromną wartość historyczną i emocjonalną. Świadczą o przemijających tradycjach regionalnych. Wyróżniają się wizualnym pięknem, kolorytem, różnorodnością form i ornamentyki. Ciosane, rzeźbione, kute, lepione urzekają wyobraźnią ich twórców: wiejskich świątkarzy, stolarzy, kowali, ceramików. Piękne i wzruszające. Liryczne, ekspresyjne, wyrażające smutek i żal. Stanowią najciekawsze przykłady polskiej sztuki ludowej.
Drewniane, kamienne, ceramiczne, metalowe krzyże, kapliczki, figury i świątki stawiano w różnych zakątkach Polski. Obrazują obrzędy i zwyczaje religijne miejscowej społeczności, jej szacunek dla wiary, stosunek do spraw ostatecznych i codziennych rytuałów.
Jerzy Brukwicki

Jerzy Brukwicki ur. 1945. Do 2012 – szef warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. W latach 80 współorganizator ruchu kultury niezależnej, współpracownik podziemnych wydawnictw i prasy (NOW-a, Wydawnictwo „Przedświt”, PWA, „Wybór”). Autor ok. trzystu wystaw w kraju i za granicą, m.in. „Czas smutku, czas nadziei”, „Polska Pieta”, „Świadectwo czasu”, „W drodze. O sensie wędrówki przez życie”, „Wobec zła”, „Dialogi”. Kurator wystaw Magdaleny Abakanowicz, Sylwestra Ambroziaka, Tadeusza Boruty, Romualda Oramusa, Ryszarda Stryjeckiego, Józefa Szajny, Andrzeja Wajdy. Autor tekstów o sztuce i wydarzeniach artystycznych w WIK, „Kaleidoscope”, „Kunstmarkt”, „Polish Culture”, „Rondo Europa”, culture.pl. Prowadzi Galerię Plakatu Teatralnego w Teatrze Impresaryjnym we Włocławku.