Większość plakatów ma krótki żywot. Naklejane na słupach i tablicach ogłoszeniowych, płotach i murach, wywieszane w gablotach informacyjnych teatrów, sal muzycznych, muzeów, galerii, kin zwracają uwagę przechodniów swoją urodą i barwnością, zachęcają do uczestnictwa w zapowiadanych wydarzeniach kulturalnych, spotkaniach literackich, koncertach muzycznych, obejrzenia wystaw, przedstawień teatralnych, filmów. W pejzażu miasta, osiedla, wsi zajmują szczególne miejsce w procesie komunikowania się ludzi. Poprzez swoją treść, formę, koloryt robią to zazwyczaj w atrakcyjnym, wyrazistym, a często i w wyrafinowanym stylu. Stały się sprzymierzeńcami literatury, muzyki, sztuki, filmu, rozrywki, a zwłaszcza teatru.
19 listopada 1765 roku w nieistniejącym dziś budynku warszawskiej Operalni przy ul. Królewskiej, wystawiono Natrętów Józefa Bielawskiego – komedię opartą na pomyśle zaczerpniętym z Moliere’a. Był to pierwszy w dziejach narodowego teatru spektakl zrealizowany w ojczystym języku polskiego dramaturga przez zespół Aktorowie Narodowi Jego Królewskiej Mości, powołany do działania przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Z okazji dwustu pięćdziesiątej rocznicy tego ważnego wydarzenia Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2015 Rokiem Polskiego Teatru Publicznego.
Spektakl teatralny jest dziełem wielu twórców dla jednego widza. Plakat, który go zapowiada, interpretuje i komentuje, jest dziełem jednego, dwóch artystów dla licznej grupy uczestników teatralnego święta, jakim staje się każde sceniczne przedstawienie.
Za pierwsze polskie plakaty teatralne uznaje się odbite w 1899 roku litografie Stanisława Wyspiańskiego, zapowiadające odczyt Stanisława Przybyszewskiego Mistyka a Maeterlinck w dniu 20 lutego tegoż roku w sali krakowskiego Teatru Miejskiego i wystawienie fantazji Maurycego Maeterlincka pod tytułem Wnętrze, w którem wezmą łaskawy współudział pp. Zapolska, Bednarzewska, Pomian, Przybyłko, Teodorowicz i pp. Kamiński, Roman, Węgrzyn.
Polski plakat teatralny znany jest z ciekawej, urzekającej formy, łączy różnorodne style i tendencje. Skłania do przemyśleń i wielorakich refleksji i rozmyślań. Zajmująco opowiada o pięknie i mądrości teatru, mówi o jego działalności i dylematach własnym, donośnym głosem. Szczególną ciekawość i dociekliwość widza budzą emocje i wrażliwość z jakimi artysta projektujący plakat reaguje na dzieło drugiego artysty – reżysera teatralnego, jak przekłada na obraz plastyczny jego sceniczne idee, koncepcje i zamierzenia.
Starsze pokolenia twórców plakatu zachwycały widzów, ludzi teatru, krytyków sztuki oryginalnością i różnorodnością swoich projektów, szczególnym językiem metafory i ekspresji, ich rozmalowaną wizją, wreszcie – narodowym duchem. One nie tylko informowały i komentowały, ale wzbudzały fascynujące, intrygujące przeżycia artystyczne i duchowe.
Na przełomie lat 60. i 70. pojawiło się kolejne ciekawe pokolenie projektantów, którzy kontynuowali malarski sposób komponowania plakatów swoich poprzedników i tak jak oni budowali świat metaforycznych obrazów opartych na wyrazistych znakach, symbolach. Pokolenie debiutujące kilka lat później, pod koniec lat 70. i na początku 80., poddane zostało zwiększonym naciskom politycznym i ograniczeniom cenzury. Budowali swoją przestrzeń artystyczną przeciwstawiając się presjom i zakazom władzy. W trudnych, dramatycznych czasach stanu wojennego współtworzyli ruch kultury niezależnej. Ich projekty wyróżnia ekspresja, odważne komentarze ówczesnej rzeczywistości oraz graficzna prostota, lapidarne, wyraziste znaki i symbole.
Najmłodsi twórcy polskiego plakatu teatralnego są nowocześni, chętnie eksperymentują, korzystają z fotografii cyfrowej, systemów grafiki komputerowej. Twórczość młodych oparta jest na skondensowanym znaku, obrazach codziennych, pospolitych, często bezużytecznych przedmiotów, a człowiek został przez nich uwikłany w różnorodne, zaskakujące zestawy życiowych sytuacji. Chętnie tworzą zabawne, wzbudzające zdumienie kolaże i rebusy. W swoich projektach dokumentują osobiste przeżycia i doznania oraz nastroje i klimaty czasu, w którym przyszło im żyć i tworzyć, podejmować decyzje i rozpatrywać zagadnienia, nurtujące współczesne społeczności.
Sztuka plakatu nieustannie ulega przeobrażeniom, wchłania w swoją przestrzeń kolejne pokolenia uzdolnionych grafików, malarzy, fotografów. Dzięki nim zmienia się jej oblicze, poetyka, język wizualny. To oni kreują jej wyjątkowość, oryginalność i spontaniczność.
Plakat teatralny nadal przyciąga uwagę, skupia ogromne zainteresowanie przechodniów oraz publiczności teatrów i innych miejsc, w których dramat, komedia i pozostałe rodzaje teatralnej twórczości znalazły swoje istotne miejsce.
Jerzy Brukwicki
Jerzy Brukwicki urodził się 17 listopada 1945. Do 2012 – szef warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. W latach 80 współorganizator ruchu kultury niezależnej, współpracownik podziemnych wydawnictw i prasy (NOW-a, Wydawnictwo Przedświt , PWA, Wybór ). Autor ok. trzystu wystaw w kraju i za granicą, m.in. Czas smutku, czas nadziei, Polska Pieta, Świadectwo czasu , W drodze. O sensie wędrówki przez życie , Wobec zła , Dialogi . Kurator wystaw Magdaleny Abakanowicz, Sylwestra Ambroziaka, Tadeusza Boruty, Romualda Oramusa, Ryszarda Stryjeckiego, Józefa Szajny, Andrzeja Wajdy. Autor tekstów o sztuce i wydarzeniach artystycznych w WIK, Kaleidoscope , Kunstmarkt , Polish Culture , Rondo Europa , culture.pl. Prowadzi Galerię Plakatu Teatralnego w Teatrze Impresaryjnym we Włocławku.