Zapisanie muzyki, utrwalenie idei utworu muzycznego było celem człowieka od niepamiętnych czasów, pobudzało do działania od zawsze. Jak ukazać muzykę – zjawisko ulotne, niematerialne, ulegające ciągłym przemianom – w przestrzeni ludzkiej świadomości dosłownie, wyczerpująco, obiektywnie.
Czy istnieje graficzny obraz muzyki? W jej poznawaniu ucho góruje nad okiem. Ale bez oka , bez konkretnych opisów muzyki, ludzkość nie mogłaby aż tak dokładnie poznać jej istoty i tajemnic, dorobku i osiągnięć. Podstawowymi elementami wizualnymi muzyki są nuty – znaki graficzne odzwierciadlające pojedyncze dźwięki, ich relatywną wartość rytmiczną oraz, po umieszczeniu ich na pięciolinii, wysokość i czas trwania. Istotną rolę w widzeniu muzyki odgrywa również notacja muzyczna – system znaków graficznych odzwierciadlających konstrukcję dzieła muzycznego i umożliwiających jego zapisanie i odtworzenie. I chociaż dzisiaj istnieje mnóstwo sposobów odczytania kompozycji muzycznych, cała historia zaczęła się kilka wieków wcześniej i obfitowała w przeróżne fakty i okoliczności.
Współczesny kształt nut, których graficznymi elementami są białe lub czarne główki, pionowe laski (zwane również ogonkami), często z tzw. chorągiewkami lub poziomymi kreskami łączącymi grupy nut, ma swoje bardzo interesujące dzieje.
Najstarsze systemy zapisu muzyki posługiwały się znakami pisma uniwersalnego: literami, cyframi, przeróżnymi symbolami. Odzwierciedlały one w sposób niewystarczający dzieło muzyczne, ujmując jedynie ogólny schemat utworu. Najstarsze (dotąd nie odczytane) jej graficzne wizje zawierają babilońskie tabliczki z pismem klinowym, pochodzące z okresu 800 lat przed Chrystusem. Starożytni Grecy zapisywali muzykę poprzez rozmaite układy liter. Każda z nich oznaczała konkretny dźwięk. Zasób możliwości i kombinacji tej metody był ograniczony, niewielki, bo świat dźwięków jest przeogromny. W średniowiecznej Europie pojawił się system znaków w formie kropek (punctum) i kresek (virga) nazwanych neumami (z greckiego: neuma – ruch, znak), przedstawiający przybliżony przebieg melodii, odzwierciedlający ruch rąk dyrygenta chóru przy kierowaniu śpiewem, wskazywaniu miejsc, w których melodia opadała, a w jakich wznosiła się ku górze. Tempo, dynamikę, ozdobniki czy pauzy pozostawiano w dużej mierze w gestii interpretatorów. Rozwój neumów, które początkowo zapisywano bezliniowo, a później na czterolinii, polegał na stopniowym różnicowaniu ich kształtów oraz sprecyzowaniu zapisu wysokości dźwięku przez wprowadzenie linii i kluczy. Metoda ta służyła przede wszystkim do zapisu chorałów. Na przełomie X i XI wieku toskański mnich Guido z Arezzo (ok. 992-1050), najważniejszy teoretyk muzyki średniowiecznej, udoskonalił zapis nutowy. Ustalił system linii, które oznaczały wysokość dźwięku. Po prostu Guido określił przyszłą istotę i kształt pięciolinii, która stała się podstawowym elementem pisma nutowego. Kolejnej systematyzacji kodów muzycznych dokonał po 1320 roku Phillippe de Vitry (1291-1361), francuski kompozytor i teoretyk muzyki, autor traktatu Ars nova , w którym ustalił zasady notacji mensuralnej, ujmującej wzajemne relacje wartości w ramach modus, tempus i prolatio. System de Vitry przetrwał w ogólnym zarysie do 1600 roku i stał się punktem wyjścia współczesnej notacji muzycznej. Zmodyfikowano i rozwinięto go w I połowie XVII wieku. Wraz z dostawianiem kolejnych linii na partyturach przybywało także znaków, a te nanoszono i odczytywano z coraz większą precyzją. Wreszcie na przełomie XVII i XVIII wieku notacja muzyczna przyjęła kształt zbliżony do dzisiejszego. Rozpoczęła się era masowej reprodukcji muzyki. Przez ponad 300 lat te same znaki graficzne służyły do zapisu dzieł reprezentujących zupełnie odmienne światy. Posługiwali się nimi Bach, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Chopin, Brahms, Liszt, Moniuszko, Wagner, Czajkowski, Skriabin, Ravel, Szymanowski. Kolejne nowoczesne rozwiązania w notacji muzycznej przyniósł XX wiek. Nowe strategie wykorzystania instrumentów, zupełnie inne podejście do formy utworu wymagały także zmian w sposobie zapisu utworu muzycznego. Muzyka stała się swobodną, otwartą , zarysowaną . Każdy awangardowy kompozytor zaczął używać własnego kodu graficznego. Dzisiaj muzykę zapisuje się nie tylko za pomocą nut. Wykorzystywane są przeróżne diagramy, schematy, sieci, a nawet obrazki. Te zapisy nie mają już wiele wspólnego z tradycyjnym pismem nutowym. Rozwój elektroniki i elektroakustyki umożliwił różne przetwarzanie muzyki, ale także zapisywanie jej na rozmaite sposoby. Kodowanie muzyki dodekafonicznej, elektronicznej, kolaży dźwiękowych wymaga dostarczenia obszernych instrukcji obsługi kompozycji. Trudno się dziwić, że muzycy niezbyt chętnie sięgają po te trudne utwory. Za to dla pozostałych osób takie partytury mogą stanowić same w sobie dzieła sztuki. Efekty graficzne twórczości współczesnych kompozytorów są super ciekawe, zaskakują strukturami obrazowymi i graficznymi. Ich partytury przypominają magiczne i fascynujące układy, przeróżne struktury i sieci alchemiczne, elektroniczne, geometryczne, przyrodnicze, niekiedy drzewa genealogiczne. Partytury graficzne Johna Cage’a (1912-1992), Witolda Lutosławskiego (1913-1994), Lukasa Fossa (1922-2009), Iannisa Xenaksisa (1922-2001), György’a Ligetiego (1923-2006), Pierre’a Bouleza (1925-2016), Karlheinza Stockhausena (1928-2007), Wojciecha Kilara (1932-2013), Mikołaja Henryka Góreckiego (1933-2010), George’a Crumba (1929), Bogusława Schaeffera (1929), Silvana Bussottiego (1931), Krzysztofa Pendereckiego (1933), Arvo Pärta (1935) traktowane są jak dzieła sztuki, pokazuje się je na wystawach, prezentuje w muzeach i galeriach.
Jerzy Brukwicki

Jerzy Brukwicki urodził się 17 listopada 1945. Do 2012 – szef warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. W latach 80 współorganizator ruchu kultury niezależnej, współpracownik podziemnych wydawnictw i prasy (NOW-a, Wydawnictwo Przedświt , PWA, Wybór ). Autor ok. trzystu wystaw w kraju i za granicą, m.in. Czas smutku, czas nadziei, Polska Pieta, Świadectwo czasu , W drodze. O sensie wędrówki przez życie , Wobec zła , Dialogi . Kurator wystaw Magdaleny Abakanowicz, Sylwestra Ambroziaka, Tadeusza Boruty, Romualda Oramusa, Ryszarda Stryjeckiego, Józefa Szajny, Andrzeja Wajdy. Autor tekstów o sztuce i wydarzeniach artystycznych w WIK, Kaleidoscope , Kunstmarkt , Polish Culture , Rondo Europa , culture.pl. Prowadzi Galerię Plakatu Teatralnego w Teatrze Impresaryjnym we Włocławku.