Okres realizmu socjalistycznego w sztuce polskiej lat 1949-1955 dla wielu z nas stał się epoką odległą i zagadkową. Budzi zainteresowanie przy okazji wystaw i rocznicowych wydarzeń; stanowi obszar kontrowersyjnych dyskusji i rozważań historyków i krytyków sztuki. W ostatnich latach wielokrotnie powiększyło się grono kolekcjonerów dzieł sztuki tego osobliwego nurtu. Z niemałym wysiłkiem poszukują obrazów z kategorii: „Czerwony sztandar”, „Władza należy do ludu pracującego miast i wsi”, „Ślubowanie”, „Na budowie”, „Powitanie młodych w kopalni”, „Podziękowanie traktorzyście”, „Wieś czyta”, „Matka bohaterka odznaczona za liczną rodzinę”, „Polonez As-dur Chopina grany w kuźni Huty Kościuszko”, rzeźb: „Głowa robotnika”, „Głowa chłopki”, „Walka”, plakatów: „Do pracy na budowle socjalizmu”, „Plon niesiemy plon w nasz ojczysty dom”, „Przyjaźń polsko-radziecka to pokój, niezawisłość, szczęśliwe jutro naszej ojczyzny”.
W przeszłości dzieła realizmu socjalistycznego kupowały i zbierały państwowe i wojskowe instytucje kulturalne oraz biura wystaw artystycznych podległe Centralnemu Biuru Wystaw Artystycznych (dzisiejszej Zachęcie), które po transformacji ustrojowej w 1989 roku uległy przeróżnym przekształceniom instytucjonalnym. Obecnie największy zbiór socrealistycznych obrazów, rzeźb, grafik i plakatów zgromadzono w Galerii Sztuki Socrealizmu w Kozłówce, niedaleko Lublina, utworzonej w 1994 roku. W dawnej powozowni pałacu Zamoyskich zobaczyć można niezwykłą ekspozycję, która prezentuje sztukę podporządkowaną socjalistycznym doktrynom politycznym i społecznym, włączoną w ówczesną natarczywą propagandę. Wystawa ostrzega przed wszelkimi formami i przejawami twórczości narzuconej i sterowanej przez totalitarną władzę. Ideowa sztuka socrealistyczna miała wskazywać ludziom właściwą drogę życia zgodną z zasadami socjalizmu. Ciekawe zbiory sztuki socrealistycznej znajdują się również w kolekcjach Muzeów Narodowych w Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu, Muzeum Niepodległości w Warszawie i Muzeum Plakatu w Wilanowie. Warto także zwrócić uwagę na prywatną kolekcję plakatu socrealistycznego Piotra Dąbrowskiego.
Jerzy Brukwicki

Jerzy Brukwicki – krytyk sztuki, kurator wystaw, dziennikarz. Wieloletni szef warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. W latach 80. ubiegłego wieku współtwórca ruchu kultury niezależnej. Autor wielu artykułów o plakacie, sztuce najnowszej oraz grafice „Solidarności” z lat 1980-1989.

Bydgoska Akademia Sztuki
04.01.2017, godz. 18.00
Jerzy Brukwicki, Zbiory sztuki socrealizmu w Polsce